دلایل گران بودن فرش دستباف

چرا فرش دستباف گران است؟ همیشه ارزش کالای هنر دست از کار ماشین گران‌تر است و این یکی از پاسخ‌هایی است که می‌توانیم به این سوال بدهیم. یکی از دلایل این که چرا فرش دستباف گرانتر از ماشینی است همین کار دست بودن فرش دستباف است. فرش‌های دستباف معمولا طول عمر بیشتری دارند و حتی با قدیمی‌تر شدن و کهنه‌تر شدن آن‌ها ارزش‌شان هم بیشتر می‌شود. فرش‌های دستباف همیشه از الیاف گران‌تر بافته می‌شوند پس در پاسخ به سوال چرا فرش دستباف گران است می‌توان همین مورد را عنوان کرد. در ادامه دلایل گران‌تر بودن فرش دستباف نسبت به فرش ماشینی را بررسی کرده و عوامل موثر روی قیمت فرش دستباف را بررسی می‌کنیم.

فرش دستباف به خودی خود می‌تواند قیمت‌های متفاوتی داشته باشد و تعیین قیمت فرش دستباف بر اساس موارد متعدد می‌تواند انجام شود. هنر قالیباقی و بافندگی از دیرباز در ایران بوده و یکی از هنرهای ایرانی است که در دنیا شناخته شده است. استفاده از فرش دستباف جلوه دیگری به خانه شما می‌دهد و باعث می‌شود که روح هنرمندی ایرانی در ان جریان پیدا کند. فرش‌های دستباف از فرش ماشینی گران‌تر هستند و همچنین قیمت فرش‌های دستباف با هم تفاوت دارند. در این قسمت می‌خواهیم عوامل موثر بر قیمت فرش دستباف را بررسی کنیم.

عوامل موثر بر قیمت فرش دستباف

• قیمت فرش دستباف بر اساس شهر

چرا فرش دستباف گران است؟ یکی از عوامل مهم برای تعیین قیمت فرش دستباف، مشخص کردن قیمت فرش دستباف بر اساس شهر و منطقه است. برای نمونه فرش‌های بافته شده منطقه نایین کیفیت بسیار بیشتری از دیگر مناطق دارند. علت آن هم شکل و کیفیت بافت فرش توسط بافندگان این شهر است و البته پیشینه آموزش‌های استادکاران و بافندگان که در این روند صداقت در بافت، انتخاب مواد بهتر و رعایت اصول و قواعد صحیح را در اولویت قرار می‌دهند.

• قیمت فرش دستباف بر اساس طرح و نقش

تعیین قیمت فرش دستباف بر اساس طرح به این صورت است که هر چه طرح فرش دستباف ظرافت و پیچیدگی بیشتری داشته باشد، قیمت آن‌ هم بالاتر می‌شود. چرا که هر چه طرح فرش پیچیده‌تر باشد، نیاز به دقت و زحمت بیشتری هم دارد. به همین خاطر است که قیمت فرش‌های دستباف بالاتر می‌رود.

• قیمت فرش دستباف بر اساس رنگ و جنس نخ

به طور کلی موقع رنگرزی فرش از دو نوع رنگ طبیعی و مصنوعی استفاده می‌شود که استفاده از رنگ‌های طبیعی قیمت فرش را تا اندازه زیادی بالا می‌برد. البته امروزه بافندگان ترجیح می‌دهند از رنگ‌های مصنوعی استفاده کنند.

• قیمت فرش دستباف بر اساس متراژ

هر چه اندازه فرش دستباف بزرگ‌تر باشد متریال استفاده شده در آن بیشتر شده و در نتیجه قیمت آن هم بیشتر خواهد شد. البته یک استثنا وجود دارد که آن هم این است که فرش‌های ایرانی با یک سیستم متریک خاص بافته می‌شوند. برای مثال دو در سه متر. فرش‌هایی که اندازه آن‌ها در این سیستم نگنجد، قیمت بالاتری هم دارند. طبیعتا اندازه فرش نسبت مستقیمی با قیمت فرش دستباف دارد.

• تعیین قیمت فرش دستباف بر اساس مواد به کار رفته در بافت فرش

از آنجایی که الیاف به کار رفته در فرش دستباف همگی طبیعی هستند، قطعا قیمت بالاتری هم دارند. با توجه به این که قیمت نخ ابریشم در ایران بالا است، می‌توان گفت که گران‌ترین فرش‌های ایرانی فرش‌های ابریشم هستند. بعد از آن فرش‌های چله ابریشم و فرش‌های پشم و ابریشم در جایگاه سوم قرار می‌گیرند. برای پاسخ کامل‌تر به سوال چرا فرش دستباف گران است سایر تفاوت‌های فرش ماشینی و دستباف را با یکدیگر مقایسه خواهیم کرد.

بیشتر بخوانید: فرش ماشینی دستباف گونه چیست و چه تفاوتی با فرش ماشینی دارد؟

تفاوت‌های فرش دستباف با ماشینی چیست؟

• ویژگی فرش دستباف

قیمت فرش دستباف به مواد به کار رفته در آن و مواد مواد ارگانیک مانند پشم نرم و رنگرزی شده، تعداد گره‌ها، نوع بافت و خانه استفاده شده در آن و همچنین مدت زمان فرایند تولید آن و دیگر موارد بستگی دارد.

• ویژگی فرش ماشینی

در مقابل، فرش‌های ماشینی توسط ماشین‌های نساجی بزرگ برقی که با استفاده از کامپیوترها کنترل می‌شوند، به صورت اتوماتیک و سریع‌تر از فرش‌های دستباف بافته می‌شوند. همچنین در آن‌‌ها از الیاف مصنوعی استفاده می‌شود. مواد به کارفته در فرش‌های ماشینی معمولا الیاف مصنوعی مانند پلی پروپیلن، نایلون و پلی استر، اکریلیک و ابریشم مصنوعی است. البته گاهی از الیاف طبیعی هم استفاده می‌شود.

• ریشه‌های فرش

بررسی ریشه‌های فرش یکی از راحت‌ترین راه‌هایی است که می‌توانید با برگرداندن فرش و نگاه کردن آن متوجه ماشینی بودن و دستبافت بودن فرش شوید. مثلا در فرش دستباف ریشه‌ها جزئی از فرش هستند و از تارهای آن تشکیل شده‌اند اما در فرش‌های ماشینی ریشه‌ها به انتهای فرش دوخته و بخیه می‌شوند چرا که جزئی از فرش نیستند.

• گره‌های پشت فرش

هر کاری که توسط دستگاه یا ماشین انجام شود، یک الگو و پترن مشخص دارد پس کاملا یکدست و هموار می‌شود. اما هر محصولی که هنری باشد و حاصل دسترنج افراد باشد، تفاوت‌هایی در طول آماده‌سازی خواهد داشت. این مورد در خصوص فرش دستباف هم صدق می‌کند. مثلا گره‌ها در پشت فرش مشخص هستند و برخی نواحی با ناهمواری یا بزرگ و کوچکی همراه می‌شوند. اما تار و پودهای پشت فرش ماشینی کاملا یکدست بوه و هموار بافته می‌شوند. در پشت فرش دستباف می‌توانید نخ‌های پود سفید رنگ را هم مشاهده کنید.

• طرح و الگوی فرش

در فرش‌های ماشینی الگوها توسط ماشین بافته می‌شوند و از طریق کامپیوتر به دستگاه داده می‌شوند اما در فرش‌های دستباف ایرانی طرح‌ها محدودتر بوده یا از ذهن بافنده خارج می‌شوند. به همین خاطر است که در فرش‌های ماشینی کمتر می‌توانید نقص و مشکلی در تقارن فرش‌ها پیدا کنید. یکی از راه‌های تشخیص فرش دستباف و ماشینی توجه به همین نکته است. در طرح فرش و قالی‌های دستباف تقارن دقیقی مشاهده نمی‌شود.

چرا قیمت فرش دستباف بالاست؟

حالا می‌رسیم به سوال اصلی که چرا فرش دستباف گران است پاسخ به این سوال به موارد متعددی وابسته است. اول از همه فرش‌های دستباف از الیاف طبیعی مانند ابریشم و پشم طبیعی بافته می‌شوند که قیمت آن‌ها از الیاف مصنوعی مانند نایلون یا پلی استر یا پلی پروپلین و ابریشم مصنوعی گران‌تر است.

این فرش‌ها همچنین گره به گره توسط هنرمندان خوش ذوق ایرانی بافته می‌شوند و به همین علت است که بافت یک فرش 12 متری می‌تواند تا یک سال طول بکشد. هزینه‌هایی که در بافت یک فرش ماشینی به کار برده می‌شود، خیلی کمتر از یک فرش دستبافت است. به همین خاطر است که اگر از فرش دستباف به خوبی نگهداری کنید، تا چندین نسل می‌توان از آن استفاده کرد و به قیمت آن اضافه می‌شود. اما در خوشبینانه‌ترین حالت، اگر فرش ماشینی پشمی را به درستی نگهداری کنید، حداکثر 20 سال عمر می‌کند.

فرش‌هایی برای کلکسیونرها

در ادامه پاسخ به این سوال که چرا فرش دستباف گران است می توان به این نکته اشاره کرد که فرش‌های دستبافت از نخ‌ها و الیاف باکیفیتی بافته می‌شوند و طول عمر بالایی دارند. به همین علت است که کلکسیونرها از تمام دنیا به جمع آوری فرش‌های دستباف مشغول هستند.

فرش ماشینی به مرور کوبیده می‌شود

حتما ضرب المثل معروف ایرانی را شنیده‌اید که می‌گوید قالی کرمان هر چه لگد می‌خورد، بهتر می‌شود. این اصطلاح در خصوص قالی‌های دستباف صادق است. شاید شما هم متوجه این نکته شده باشید که فرش‌های ماشینی به مرور زمان لطافت و نرمی اولیه‌شان را از دست می‌دهند و کوبیده می‌شوند. در تولید فرش‌های ماشینی از آن‌جایی که پرز کمتری استفاه می‌کنند، بعد از مدتی در اثر پاخوردگی، رنگ‌ آن‌ها کمتر شده و شفافیت اولیه‌شان را از دست می‌دهد. اما فرق فرش دستبافت و ماشینی در اینجا معلوم می‌شود که فرش دستباف هر چقدر پا می‌خورد، شفاف‌تر شده و رنگ آن‌ بهتر می‌شود.

فرش دستباف حاوی شناسنامه و اصالت است

با توجه به شرح و نقشه خیلی از فرش‌های ماشینی که در بازار وجود دارند، همه تقریبا از یک الگو خاص  مشخص پیروی می‌کنند که قابل کپی کردن هستند و قیمت کمتری هم دارند؛ اما فرش‌های دستباف معمولا توسط بافنده‌های معروف تولید شده و شناسنامه دارند. همچنین تنوع رنگ و طرح فرش‌های دستباف از فرش‌های ماشینی بیشتر است.

بیشتر بخوانید: فرش ماشینی یا دستباف بخریم؟

آیا فرش دستباف ارزش خرید دارد؟

دو ویژگی اصلی است که باعث می‌شود یک محصول گران‌تر از سایر محصولات مشابه در بازار باشد.

• تمایل عموم مردم برای داشتن آن محصول
• قابل دسترس نبودن آن برای عموم یا دسترسی سخت به آن محصول

بعد از انقلاب صنعتی محصولاتی که با دست تولید می‌شدند، جای خودشان را به محصولات ماشینی دادند. این اتفاق به این معنی بود که می‌توان با هزینه کمتر، در زمان کمتر محصولات بیشتری خریداری کرد. اینطور بود که کم کم محصولات دست‌ساز به فراموشی سپرده شدند. اما از یک جایی به بعد جای خالی هنر و اثر دست انسان بیشتر حس شد و افراد تصمیم گرفتند دوباره آن را برگردانند.

اجازه دهید پاسخ دادن به سوال چرا فرش دستباف گران است را با یک مثال ادامه دهیم. چرا تابلویی مانند مونالیزا انقدر گران قیمت است که حتی قابل قیمت گذاری نیست ولی کپی‌های آن تنها با احتساب قیمت کاغذ و جوهر فروخته می‌شوند؟ با کمی فکر متوجه می‌شویم که افرد زیادی هستند که دوست دارند این تابلو را داشته باشند. یعی افراد زیادی خواستار این هستند که تابلو داوینچی را به دیوار خانه‌شان آویزان کنند. ولی حاضر نیستند به خاطر کپی این نقاشی دیوار خانه را سوراخ کنند. به خاطر اینکه فقط یک تابلوی نقاشی وجود دارد که داوینچی آن را کشیده است از برای خلق آن از تمام فکر و روان خودش را به کار گرفته است تا آن را به وجود بیاورد. درحالی که کپی‌های این نقاشی تنها با فشردن یک دکمه خلق می‌شوند. یک تولید بی دردسر و در دسترس بودن عموم باعث شده است که کپی‌های این نقاشی قیمت بسیار پایین‌تری داشته باشند.

حالا می‌توانیم این مثال را به فرش تعمیم دهیم و بهتر درک کنیم که چرا فرش دستباف گران است؟ ابتدا با تمایل عمومی شروع می‌کنیم. آیا تمایل عمومی برای داشتن فرش اصلا وجود دارد؟ کمتر کسی در دنیا پیدا می‌شود که بخواهد به سبک قرون وسطا از کاه به جای فرش استفاده کند. در باره قابل دسترس بودن آن برای عموم چه می‌توان گفت؟ فرش دستباف مانند نقاشی اثر دست یک تا چند هنرمند است و خلاقیت و عمر و احساسات زیادی در پشت آن نهفته است. باید توجه اشت که یک ماشین بی روح و خلاقیت در پشت آن وجود ندارد. ساخته شدن یک محصول توسط انسان به جای ماشین یک محصول را خاص و منحصربه‌فرد می‌کند. اما بازی هنوز تمام نشده است. کسانی که یک فرش دستباف را خلق می‌کنند نه تنها یک ماشین نیستند که یک انسان معمولی هم نیستند. آن‌ها استادکار هستند که به پشتوانه سال‌ها تجربه به خوبی می‌دانند که چطور باید از مواد اولیه خوب و ارگانیک یک اثر ماندگار را به وجود آورد. بافت یک فرش دستباف توسط استادکار دسترسی به آن را سخت‌تر می‌کند و باعث می‌شود که آن از دسترس افراد خارج شود.

در آخر به خاطر فرایند طولانی بافت فرش استادکارها در طول عمر خود فرایند تولید فرش را در تعداد محدودی می‌توانند اجرا کنند. به همین خاطر است که تعداد کمتری فرش دستباف در بازار وجود دارد و همین امر قیمت آن را بالاتر می‌برد. همچنین هیچ دو فرش دستبافی مانند هم نیستند و با خرید هر فرش دستباف شما یک اثر منحصربه‌فرد را خریداری می‌کنید.

خرید فرش دستباف به‌عنوان سرمایه‌گذاری

خرید فرش دستباف سرمایه‌گذرای است و به همین خاطر است که ارزشش را دارد. رنگ کردن الیاف طبیعی با رنگ طبیعی فرش را به چیزی تبدیل می‌کند که با گذشت زمان ارزش آن را بیشتر می‌کند. چرا که با گذشت زمان و استفاده از فرش رنگ طبیعی درخشان‌تر شده و به خود واقعی‌اش نزدیک‌تر می‌شود. اگر در خصوص رقم افزایش قیمت فرش کنجکاو باشیم، باید بگوییم که سالانه چیزی در حدود 20 درصد افزایش ارزش دارد. فقط باید به این نکته توجه کنید که هیچ فرش دستبافی وجود ندارد که ارزش آن با گذشت زمان زیاد نشود؛ پس آلان کاملا مشخص شد که چرا فرش دستباف گران است؟

فرش‌های دستباف علاوه‌بر این که یک اثر هنری هستند و جلوه و روح دیگری به خانه شما می‌دهند، با توجه به استفاده از متریال طبیعی در بافت آن‌ها، حس و انرژی متفاوتی به خانه شما می‌دهند. فرشی که به دست انسان بافته شده است مقداری از عمر آن انسان است و مقداری از هوش و تجربه آن را در خود دارد و یک اثر هنری است که ارزش آن قطعا فراتر از قیمتی است که روی ان گذاشته شده است. با خرید یک فرش دستباف در واقع پول‌تان را روی یک اثر هنری سرمایه‌گذاری می‌کنید که با مواد ارگانیک تهیه شده است و با گذشت زمان نه تنها کهنه و مستعمل نشده که ارزشش بیشتر و جلوه و درخشانی اش نمایان‌تر می‌شود.

جمع بندی

اگرچه قیمت فرش‌های دستباف بیشتر از فرش ماشینی است اما ادامه روند تولید ان‌ها می‌تواند در رونق کارهای کشاورزان و دامپروران زحمتکش ایرانی تاثیر زیادی داشته باشد. با توجه به مواردی که در خصوص تفاوت‌های فرش ماشینی و دستباف گفتیم، فرش دستباف ارزش خرید بالایی داشته و با توجه به زحمتی که برای خلق آن کشیده شده است، ارزش این هزینه را دارد. امیدواریم با مطالعه این مطلب متوجه شده باشید که چرا فرش دستباف گران است.